Add to collection
  • + Create new collection
  • E whai ana Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa ki te whakamanawa i te kaitiakitangaroto i ngā kohakoha pūtaiao kirirarau ki te whakapiki i te mātauranga me te whakamōhiotanga o ngā momo manu ahakoa māori, rāwaho rānei.

    Kei te mōhio koe ki ngā ingoa o ngā manu e kite ana koe i tō mara, i te papa kura rānei? Me pehea e mōhiotia ai koe? He aha ngā āhuatanga ka taea e koe te mātai hei kohikohi i ngā mōhiohio e hiahiatia ana koe? Whakamahia ōu āhuatanga - he aha ngā mea e kite ana, e rongo ana koe?

    Rights: Manaaki Whenua – Landcare Research

    Ngā whānau, ngā hapū me ngā iwi

    E ngākau nui ana ō tātou hapori ki te oranga o tō tātou pūnaha rauropi e ora ai ngā momo kararehe katoa. He mea nui ō tātou manu ki te kanorau koiora ahurei o Aotearoa me te whakapūmautanga o te whakatairitenga kaiao.

    Ngā hononga ki ngā mea ora, kāore e oreore rānei

    Ki tā te iwi Māori titiro he hononga ngātahi tō ngā mea katoa ahakoa ora, kāore rānei e oreore. Ka whakaahuatia ēnei hononga i roto i te whakapapa, ā, ka whakamahia ngā tūmomo ara hei taki i te pūrākau o te putanga mai o te tangata, te whenua, ngā tipu me ngā kararehe ki te whaiao, ki te ao mārama.

    Ko te tangata, ko ngā tipu, me ngā kararehe, katoa, he uri whakaheke nā Ranginui e tū nei, nā Papatūanuku e takoto nei, me ā rātou tamariki, nā reira, ko te tikanga o tērā kua tuituia tātou te tangata ki tēnei mea te kanorau koiora. He mea nui kia whai whakaaro ki ngā ariā o te mauri, te mana, te tapu me te wairua i te hononga i waenga i te tangata me te ao tūroa.

    Ā tangata whenua nei he tūranga ā tātou hei kaitiaki ki te tiaki i te mauri, te wāhi tapu me ngā taonga māori i ō tātou wāhi ake. Kei roto i te kaitiakitanga ko te mana tiaki, ko te mana rāhui o te whenua, me te Māori me tōna ake pūnaha whakahaere rawa hei tokotoko i te tangata me ngā rawa taiao mō te ānamata e tū mai nei. E whakaahuatia te hononga i waenga i te hauora o te pūnaha rauropi me te oranga o te tangata e te whakataukī e whai ake nei:

    Ko ahau te taiao, ko te taiao, ko ahau.

    Rights: Nō te Karauna te manatārua nā Isobel Te Aho-White te pikitia, i tētahi ātikara Te Tapa Ingoa.

    Whakapapa

    Ki tā te iwi Māori, he whanaunga ngā momo katoa nā te whakapapa, te whanaungatanga rānei. I ngā orokoranga Māori, ka hono katoa ngā mea i te ao ki a Ranginui rāua ko Papatūānuku. Nā tēnei pou tarāwaho, ka herea tātou katoa nā te whakapapa.

    Ko te mātairangi me te rāhui

    He kōkiri pūtaiao kirirarau Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa ā-tau e whakatakoto i ngā ara mā te ākonga ki te whai wāhi atu ki te ngohe mātakitaki manu ngāwari e honohono i a rātou ki te ao tūroa kia hua mai ai hoki hei kaipūtaiao kirirarau. E taea ai te mahi hei ngohe akomanga, hei ngohe kāinga hoki/rānei.

    Ko ngā whāinga matua o tēnei rangahau ko:

    • Te aroturuki i ngā taupori manu mā te taki huringa i roto i te wā me te whakarato i te raraunga puiaki mō ngā kaupapa atawhai.
    • E honohono ana ki te iwi whānui mā te whakatairanga i te mōhiotanga mō ngā momo manu ā-rohe me ō rātou tūranga kaiao, me te whakatītina i te hononga i waenga i te tangata me te ao tūroa.
    • Te kohikohi raraunga mō te rangahau ā-pūtaiao i ngā tū ia taupori manu me te hauora o te nōhanga.

    Ngā rauemi ki te tautoko i Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa

    Kua oti i a mātou te whakawhanake i te huinga o ngā rauemi mā ngā kaiako me ngā tauira hei ruku mā rātou i te akoranga, te māramatanga me te whai whakaaro anō ki te ao manu i tō tātou taiao. I hangaia ai ēnei rauemi whakamōhio hei whakaawe, hei whakamārama, hei whakawhānui i te akoranga mō ā tātou tamariki.

    Ko Te Ariki te kaitaki i tēnei mahere ata pāhekoheko, ka kōrero ia ki ōna aropā me te whakatakoto i te mānuka ki mua i tō rātou aroaro ki te ako, ki te atawhai, me te tiaki i ō tātou manu.

    Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa – tūhuratanga amio

    He kohikohi tēnei pāhekoheko i ngā tū momo rauemi ako, whakaako hoki he mea hoahoa hei whakahihiri, hei whakahihiko, hei poipoi anō hoki i ngā wheako ako tino whaikiko nei – me te aronui tonu ki te ao manu ā-rohe e pātata ana ki a koe, otirā, te whai wāhi atu hoki ki Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa.

    Tīpako i konei ki te tirotiro i te katoa o te kape tuhi, ngā hononga ki ngā rauemi whakaako me te mōhiohio manatārua

    Tirohia ki te reo Ingarihi

    Ngā ihirangi e whai pānga ana

    Ka whakarato te tuhinga PLD Garden Bird Survey – a context for learning i te kōrero mō te rangahau me ngā hononga ki ngā momo rauemi.

    Me ako mō te papānga o te decline of bird populations i Aotearoa ki te tukanga ruinga hae me te ruinga o ngā kākano.

    Hono atu ki ngā ākonga o te kaupapa Kids Restore the Kepler project i a rātou e whakapau kaha ana ki te whakatutuki i tō rātou kaupapa: kia whakahokia te kōkī ki te Ara Kepler.

    Me ako he pēhea te whakakāwaitanga o ngā manu hei endemic, native or introduced.

    Ngā hononga whai hua

    Haere ki New Zealand Garden Bird Survey website mō ētahi atu rauemi.

    Haere ki te paetukutuku o te Environment Foundation mō ētahi mōhiohio e ana ki te Māori and biodiversity.

    He Whakamihi

    Ko tēnei rauemi i waihangatia i te mahi tahi i a Manaaki Whenua me Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa.

    Rights: Manaaki Whenua – Landcare Research

    Manaaki Whenua me Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa

    He whare rangahau Karauna a Manaaki Whenua. Ko tāna tino kaupapa ko te whakahau i te auahatanga i roto i te whakahaere i te kanorau koiora me ngā rawa whenua. Ko tētehi kaupapa ā-motu, ko Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa. Ko ngā raraunga e kohia ana mai i ngā kairangahau kirirarau hei awhina i ngā kairangahau me ngā kaiwhakamahi ki te marama me pehea te oranga, te noho a ngā manu i ngā wero taiao.

      Published 17 June 2024 Referencing Hub articles
          Go to full glossary
          Download all